Χορτάτζης ή Χορτάτσης

Όνομα βυζαντινής οικογένειας που είχε εγκατασταθεί στην Κρήτη. 1. Γεώργιος. Αρχηγός της μεγάλης Kρητικής επανάστασης εναντίον των Βενετών το 1271. Καταγόταν από αρχοντική οικογένεια της Κρήτης, που σύμφωνα με τις παραδόσεις είχε τις ρίζες της στην Κωνσταντινούπολη. Ο X. ύψωσε τη βυζαντινή αυτοκρατορική σημαία και κήρυξε την επαναφορά της Κρήτης στη βυζαντινή κυριαρχία. Στην πρώτη φάση της εξέγερσης, οι Βενετοί υποχωρούσαν και οι επαναστάτες πολιόρκησαν τον Χάνδακα και απειλούσαν να τον κυριεύσουν. Αργότερα όμως οι Βενετοί συμμάχησαν με τον εξωμότη Αλέξη Καλλέργη και κατόρθωσαν τελικά να νικήσουν. Οι Κρητικοί νικήθηκαν κατά κράτος κοντά στη μονή των Ασωμάτων στο Αμάριο. Στη μονή αυτή υπάρχει μια βυζαντινή εικόνα των αδελφών X. οι οποίοι φορούν στρατιωτικές στολές, όμοιες με αυτές των στρατιωτικών αγίων. Μετά από φοβερή περιπλάνηση στα όρη και στα σπήλαια της Κρήτης, τα 3 αδέλφια X. κατέφυγαν στη Χίο και από εκεί στην Κωνσταντινούπολη, όπου και εγκαταστάθηκαν. 2. Γεώργιος. Αναφέρεται και ως Χορτάτσης. Έλληνας λόγιος και ποιητής από το Ρέθυμνο της Κρήτης. Δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία για τη ζωή του, πρέπει όμως να έδρασε κατά το τέλος του 16ου και στις αρχές του 17ου αι. Λέγεται ότι καταγόταν από παλαιά βυζαντινή κρητική οικογένεια. Ο X. είχε σπουδάσει τη λατινική και ιταλική γλώσσα και φιλολογία και θεωρείται ο πατέρας του Κρητικού Θεάτρου, ως πιο λόγιος από τον Βιτσέντζο Κορνάρο. Το καλύτερο έργο του είναι η Ερωφίλη, που τυπώθηκε το 1637, όταν ο ποιητής είχε πεθάνει. Εκτός από αυτό, έργα του είναι και το ποιμενικό δράμα Πανώρια (ή Γύπαρις), καθώς και η κωμωδία Κατζούρμπος. Όλα τα έργα του, ο X. φαίνεται πως τα έγραψε ανάμεσα στα 1581 και στα 1637. Η Ερωφίλη, αν και γραμμένη με βάση τα ιταλικά πρότυπα, είναι ωστόσο γνήσιο ελληνικό έργο. Μέτρο της είναι ο ομοιοκατάληκτος δεκαπεντασύλλαβος και ενδεκασύλλαβος στα χορικά. Το έργο αυτό αγαπήθηκε ιδιαίτερα από τον ελληνικό λαό που παίζεται μέχρι τις μέρες μας. Ιδιαίτερα αξιοσημείωτα, για τη λυρική τους δομή, είναι τα χορικά, ανάμεσα στα οποία το Χορικό του Ήλιου που θυμίζει σοφόκλειο χορικό από την Αντιγόνη. Σημαντικό είναι και το χορικό, που αρχίζει με τους στίχους: Του πλούτου αχορταγιά, τση δόξας πείνα, του χρυσαφιού ακριβειά καταραμένη... Ο Κατζούρμπος μας δίνει χαρακτηριστική εικόνα της καθημερινής ζωής στην ενετοκρατούμενη Κρήτη και μαρτυράει το υψηλό εκπολιτιστικό επίπεδο του πληθυσμού των πόλεων. Ο Γύπαρις, το νεανικό έργο του X., αν και κατώτερο από τα δύο άλλα, διαβάζεται άνετα, χάρη στην αβρότητα του ειδυλλιακού του κειμένου. Με τα έργα του αυτά ο X. κατέχει την αμέσως μετά τον Β. Κορνάρο θέση στην κρητική λογοτεχνία. 3. Γεώργιος (; – 1658). Διάσημος γιατρός της εποχής του. Σπούδασε ιατρική στην Πάντοβα. 4. Ευστάθιος. Ο γενάρχης της οικογένειας. Μαζί του εγκαταστάθηκαν στην Κρήτη και οι συγγενείς του Μιχαήλ Γεώργιος, Φώτιος (ή Φωτεινός) Παύλος, Μηνάς και Κωνσταντίνος. 5. Θεόδωρος. Ηγέτης της κρητικής εξέγερσης του 1271 νεότερος αδελφός του Γεωργίου X. Μαζί με τον αδελφό του ύψωσε τη βυζαντινή σημαία της επανάστασης, της οποίας υπήρξε διοργανωτής και ηγέτης από το 1273 έως το 1277. 6. Μελέτιος. Αρχιεπίσκοπος Φιλαδελφείας (1657-77). Το κοσμικό του όνομα ήταν Μιχαήλ και υπήρξε ανιψιός του ποιητή Γεωργίου X. Γεννήθηκε στο Ρέθυμνο, στις αρχές του 18ου αι. Σπούδασε στη Βενετία, όπου και εγκαταστάθηκε (1642). Ο M.X. ήταν λατινομαθής θεολόγος και διετέλεσε εφημέριος και ιεροκήρυκας της Ορθόδοξης Ελληνικής Κοινότητας στη Βενετία. Διετέλεσε επίσης δάσκαλος στο Ελληνομουσείο. Έγραψε το θεολογικό έργο Ομολογία, ήτοι λόγος επιδεικτικός περί του αξιώματος της ιεροσύνης (1642). 7. Μιχαήλ. Σύμμαχος των Βενετών, πολέμησε εναντίον των συμπατριωτών του στις τάξεις των οποίων ήταν και οι συγγενείς του Γεώργιος και Θεόδωρος X. Αργότερα εγκατέλειψε τους Βενετούς και πήρε μέρος στην επανάσταση του Αλέξιου Καλλέργη (1283).